Arazi Toplulaştırma ve Tarımsal Altyapı Şubesi Müdür Vekili Yunus Kuyruk 5403 sayılı Kanun, 6537 Sayılı Kanun Uygulama Talimatları Hakkında yaptığı açıklamada; 'Tarım arazilerinin satış ve miras yoluyla bölünmesini engellemek adına miras ve satış işlemleri 2014 yılında yürürlüğe giren 5403 Sayılı Toprak Koruma Kanunu, 6537 Sayılı Kanun uygulama talimatları kapsamında yapılmaktadır.
Öncelikli olarak ilgili kanun kapsamında sık sık karşılaşılan bazı terimlerden bahsetmek isterim. Zira bunlar bilinmeden anlaşılması güç olur.
Ekonomik Bütünlük: Bu kavram; 10 da üstü arazileri tanımlar. Yani; 12 da arazi Ekonomik Bütünlük teşkil eder.
Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü: Bu kavram; aynı ilçe sınırları içinde bulunan tarımsal nitelikli Ekonomik Bütünlük arz eden (10 da üstü) arazilerin toplamını ifade eder. Örneğin; bir kişinin Bayburt İli Merkez İlçesi' nde 12da, 15 da, 8 da, 7 da arazi varlığı varsa bu kişinin Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü 12+15=27 da' dır. Bu toplama 7 da ve 8 da araziler katılmaz.
Yine bu kavramda bakanlığımızın il ve ilçeler için belirlediği bir Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü değeri vardır. Bayburt İli tüm ilçeler için bu değer Kuru Tarım Arazileri için 180 da, Sulu Tarım Arazileri için 70 da olarak belirlenmiştir. Örneğin; bir kişinin Bayburt İli Merkez İlçesinde (Kuru Tarım Arazileri) 50 da, 70 da, 80 da arazisi varsa; Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü 50+70+80 =200 da olarak bulunur. 200 da 180 da' dan büyük olduğundan Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü vardır denilir.
Asgari Tarımsal Arazi Büyüklüğü: Bu kavram; kişi Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü' nü sağladıktan sonra; kendisinde en alt limit Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü' nü (180 da ̴ 70 da) bırakmak şartıyla kalan büyüklüğü ifraz edebilmesi için bakanlıkça belirlenen limit olan 20 da' dır.
İlgili kavramları açıkladıktan sonra şimdi de miras paylaşımı veya satış işlemi yapmak isteyen vatandaşımızın karşılaşacağı olası aşamalardan bahsetmek isterim.
Satış işlemlerinin değerlendirilmesinde karşımıza 'Elbirliği Mülkiyeti' ve 'Paylı Mülkiyet' şeklinde iki kavram çıkar. Eğer şahısın satışa konu arazisi 'Paylı Mülkiyet' türünden ve Ekonomik Bütünlük (10 da ve üstü) arz etmiyor ise kişi bu arazinin satışını yeni bir hisselendirme yapmadan, olduğu şekilde 3. Kişiye veya aynı parselde bulunan bir paydaşa satışını yapabilir. Ancak satışa konu arazi 10 da üstü ise; öncelikli olarak Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü (180 da ̴ 70 da) sağlanıyor mu kontrol edilir. Sağlıyor ise Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü (180 da ̴ 70 da) kendinde kalmak şartı ile fazlasını olduğu gibi satabilir. Sağlamıyor ise tüm Ekonomik Bütünlük (10 da ve üstü) oluşturan tüm arazilerinin satışını aynı anda, 3. Kişilere veya aynı kişiye yapabilir.
Eğer şahsın satışa konu arazisi 'Elbirliği Mülkiyeti' türünden ise bu arazinin satışı sadece aynı elbirliği grubunda bulunduğu şahıslardan birine veya tamamına olabilir. Eğer arazi dışarıdan birine satılacaksa; elbirliği grubunu oluşturan herkesin satış işlemine aynı anda eksiksiz onay vermesi gerekir.
Miras işlemleri ise; 2 grupta değerlendirilir. 15.05.2014 tarihinden önce gerçekleşen ölümlerden kalan miras arazileri paylaşımı eski kanun, 15.05.2014 tarihinden sonra gerçekleşen ölümlerden kalan miras arazileri paylaşımı yeni kanun kapsamında yapılır.
Yeni miras kanunu kapsamında; miras kalan araziler kişilere 15.05.2014 tarihinden sonra vefat eden birinden kaldıysa Ekonomik Bütünlük (10 da ve üstü) arz etmeyen miras arazilerinden her biri birer mirasçıya, Ekonomik Bütünlük (10 da ve üstü) oluşturan miras arazilerinin ise mirasçıların aralarından belirleyeceği Ehil Mirasçı' ya yani tek bir mirasçıya devri şeklinde yapılır.
Örneğin; miras kalan araziler 12 da, 3 da, 7 da, 18 da, 5 da olsun. Mirasçılarda A kişisi, B kişisi, C kişisi ve D kişisi olsun. Miras paylaşımı; A kişisi-3 da, B kişisi-7 da, C kişisi-5 da ve D kişisine de A, B ve C kişilerinin belirlediği Ehil Mirasçı olduğundan 12 da + 18 da şeklinde yapılır.
Tüm bu değerlendirmeler ve örneklemelerden anlaşılacağı üzere; tarım arazileri ile alakalı satış ve miras kanununda işlem yaptırmak isteyen vatandaşlarımızın öncelikli olarak Tarım ve Orman İl Müdürlüğümüzün ilgili biriminden bilgi almaları gereklidir. Bu bilgilendirmeler gerekli işlemler sonrasında oluşabilecek mağduriyetlerin azalmasını sağlaması açısından çok önemlidir. 'dedi.